Wetenschappelijke informatie

Wetenschappelijke informatie kan worden onderverdeeld in wetenschappelijke publicaties, populaire wetenschappelijke publicaties en praktijkgerichte vakpublicaties in een specifiek beroepsgebied, zoals landbouw, industriële productie, recht, gezondheidszorg of maatschappelijk werk.

Wetenschappelijke publicaties

Wetenschappelijke publicaties zijn in principe geschreven door wetenschappers voor wetenschappers. Het doel van deze publicaties is om resultaten van onderzoek aan elkaar te presenteren, over de betekenis daarvan te discussiëren en hypothesen en theorieën op te stellen. Kenmerken van deze publicaties zijn:

• De systematische opbouw met beschrijving van de gebruikte onderzoeksmethode
• Wetenschappelijk, genuanceerd taalgebruik
• Kwantitatieve gegevens, grafieken en tabellen, originele tekstfragmenten
• Verantwoorde literatuurverwijzingen

Populaire wetenschappelijke publicaties

Populaire wetenschappelijke publicaties zijn voor leken bedoeld die niet gespecialiseerd zijn op het betreffende vakgebied. Kenmerken van deze publicaties zijn:
– Eenvoudiger taalgebruik
– Meer voorbeelden, minder kwantitatieve of gedetailleerde gegevens
– Weinig of geen literatuurverwijzingen
– Uitgebreidere uitleg over het onderwerp van de publicatie

Vakbladen voor beroep en praktijk

Vakbladen voor beroep en praktijk zijn vooral praktisch van aard en bestemd voor beroepsbeoefenaars in allerlei gebieden. Kenmerken van deze publicaties zijn:
– Variatie in taalgebruik, van eenvoudig tot ingewikkeld
– Oriëntatie op de concrete beroepspraktijk; toepasbaarheid staat voorop
– Beperkt aantal literatuurverwijzingen

Overigens is het onderscheid tussen deze drie soorten publicaties niet altijd duidelijk.

Wanneer gebruik je welk soort publicatie?

Als je je wilt oriënteren op een onderwerp, bijvoorbeeld het gebied van de biologische landbouw, is een beroepsgerichte publicatie een goede keuze. Je begint dan met een feitelijk georiënteerde, eenvoudige praktijkbenadering. Zo’n vakpublicatie is minder geschikt als je weinig biologische of landbouwkundige kennis hebt. Dan is een populairwetenschappelijke publicatie geschikter.

Als je theoretisch meer te weten wilt komen over een onderwerp of kritisch inzicht wilt krijgen in de laatste ontwikkelingen van een bepaald onderwerp (en de grenzen daarvan), moet je een wetenschappelijke publicatie lezen. Wetenschappelijke publicaties zijn nauwkeurig en handelen vaak over een specifiek onderwerp.

Wetenschappelijke publicaties moeten aan bepaalde criteria van wetenschappelijkheid voldoen, zoals transparantie. Het is daarom van belang dat de auteur van een wetenschappelijke publicatie nauwkeurig vermeldt op welke gegevens de publicatie gebaseerd is. Zo kan een lezer namelijk de juistheid van een publicatie controleren. Wat gepubliceerd wordt, is namelijk niet per definitie waar, maar moet ‘bewezen’ kunnen worden. Er wordt mede daarom een kritische, wetenschappelijke instelling van de lezer verwacht.

Door gebruik te maken van bronvermeldingen, door het beschrijven van de onderzoeksmethoden en toegang te bieden tot de onderzoeksdata, zorgt de auteur van een wetenschappelijke publicatie ervoor dat hij transparant handelt. Hierdoor kan de wetenschappelijke publicatie worden getoetst door andere wetenschappers.

Bronvermeldingen

Een belangrijk kenmerk van wetenschappelijke publicaties zijn de bronvermeldingen. Een bronvermeldingen heet ook wel een literatuurverwijzing of referentie. Door bronvermeldingen te gebruiken, wordt onderscheid gemaakt tussen het eigen onderzoek en de gegevens van anderen. Wanneer je in je eigen publicatie de resultaten van onderzoek van iemand anders gebruikt, moet je vermelden waar je deze informatie vandaan hebt. Zo kan de lezer desgewenst de oorspronkelijke publicatie opzoeken en voorkom je plagiaat. Meer informatie over plagiaat is hier  te vinden.

In wetenschappelijke publicaties wordt in de tekst met een nummertje of met vermelding tussen haakjes van de auteur en het publicatiejaar naar bronnen in de literatuurlijst verwezen. Het totaal van referenties in een publicatie vormt de literatuurlijst of bibliografie van die publicatie.

Referenties kunnen op verschillende plaatsen in een publicatie staan:
– Onderaan een pagina (in voetnoten)
– Aan het einde van een hoofdstuk
– Aan het einde van de publicatie

Bij populairwetenschappelijke publicaties, studieboeken en encyclopedieën wordt soms op het einde een lijst van ‘gebruikte literatuur’ vermeld zonder dat daarnaar exact in de tekst wordt verwezen. In echt wetenschappelijke publicaties is dit daarentegen niet correct.

Beschrijving onderzoeksmethoden

Door een nauwkeurige beschrijving van de onderzoeksmethoden kan een lezer nagaan hoe de auteur aan de gegevens is gekomen waarover deze publiceert. De meeste onderzoeksverslagen kennen een methodische opbouw met de volgende onderdelen:

• Inleiding met daarin een geformuleerde vraag- of onderzoeksvraag
• Methode waarmee men de vraag heeft beantwoord
• Resultaten in de vorm van waarnemingen, metingen, analyseresultaten
• Discussie van de resultaten en waarnemingen
• Conclusies van het onderzoek

Toetsing door andere wetenschappers

Over het algemeen worden wetenschappelijke publicaties vóór publicatie getoetst door in principe onafhankelijke collega-wetenschappers. Gekeken wordt of de publicatie voldoet aan de eisen van de wetenschap op dat moment; alleen publicaties die de toets der kritiek doorstaan worden gepubliceerd. In het Engels heet dit peer reviewed.

Dit systeem wordt vooral bij wetenschappelijke tijdschriften toegepast. Hoe toonaangevender een wetenschappelijk tijdschrift is, hoe strenger de toetsing van een publicatie vooraf is.

Wetenschappelijke publicaties zijn er in vele vormen. Vroeger werden alle wetenschappelijke publicaties op papier gedrukt, maar met de komst van het internet worden steeds meer publicaties (ook) digitaal beschikbaar gesteld. Om een (online) publicatie te bekijken, moet vaak worden betaald. Bij Open Access bronnen hoeft dit daarentegen niet. Meer informatie over Open Access bronnen is hier te vinden.

De meeste wetenschappelijke publicaties zijn artikelen en boeken. Het belang dat aan een bepaalde vorm van publicatie wordt gehecht verschilt per wetenschapsgebied. Zo wordt binnen de humaniora veelal in boekenvorm gepubliceerd, terwijl binnen de medische en bètawetenschappen tijdschriftartikelen belangrijker zijn.

Artikelen

Artikelen zijn afzonderlijke bijdragen in een tijdschrift of congresbundel. In wetenschappelijke artikelen worden de laatste resultaten van wetenschappelijk onderzoek bekend gemaakt. Steeds meer artikelen worden als voorpublicatie aangeboden: nog voor het artikel officieel in een aflevering van een tijdschrift verschijnt, wordt het artikel op de website van de auteur of van de uitgever van het tijdschrift op internet beschikbaar gesteld.

Boeken

Boeken zijn op zichzelf staande publicaties over een of meerdere onderwerpen op een breder gebied dan een artikel. Er bestaan verschillende soorten boeken, o.a.:

• Studieboeken. Deze zijn speciaal voor studenten en het onderwijs geschreven. Een studieboek dient veelal als inleiding in een specifiek onderwerp.
• Geredigeerde boeken. Hierin is ieder hoofdstuk door een ander persoon geschreven. De auteur van het betreffende hoofdstuk is een expert op het specifieke onderwerp. De afzonderlijke hoofdstukken zijn door één of meerdere redacteuren beoordeeld en bij elkaar gebracht tot één geheel. Bij geredigeerde boeken wordt dieper op een onderwerp ingegaan dan in een studieboek.
• Proefschriften of dissertaties. Dit zijn academische geschriften waarop na verdediging door de auteur de titel van doctor wordt verkregen.
• Vakwoordenboeken. Hierin worden de begrippen van de verschillende vakgebieden beschreven. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en boeken.
• Encyclopedieën. Deze kunnen korte beschrijvingen van begrippen bevatten en uitgebreide wetenschappelijke artikelen over afzonderlijke onderwerpen of complete vakgebieden. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en boeken.

Wetenschappelijke publicaties staan nooit op zichzelf maar maken als communicatiemiddel tussen wetenschappers onderdeel uit van het totale wetenschappelijk proces.

Wetenschappers communiceren op verschillende manieren:
– In wetenschappelijke publicaties
– Mondeling op wetenschappelijke conferenties
– Communicatiemogelijkheden via internet
– Persoonlijke (informele) communicatie (bijvoorbeeld overleg op de werkplek, telefoon, email of briefwisseling)

Kenmerkend voor wetenschappelijke publicaties is dat zij ‘bewaarbaar’ en openbaar zijn. Daardoor kunnen wetenschappers in de loop van de tijd steeds opnieuw kennis nemen van en bijdragen leveren aan de voortgang van kennis en wetenschap. In nieuwe publicaties uit zich dit door het gebruik van literatuurverwijzen naar eerdere publicaties worden geciteerd. Zo is er in de loop van de tijd wereldwijd een zeer grote verzameling wetenschappelijke publicaties ontstaan in bibliotheken, archieven en databases waarop de wetenschap voortdurend een beroep doet.

Hoe verhoudt je eigen profielwerkstuk zich tot de wetenschap?

Wanneer je een profielwerkstuk schrijft, is het belangrijk dat je je positioneert ten opzichte van deze wetenschappelijke wereld. Binnen deze wereld gelden bepaalde regels. Om serieus genomen te worden, moet je laten zien dat je deze wereld respecteert.

Voorafgaand aan je eigen onderzoek verdiep je je daarom in reeds bestaand onderzoek over het onderwerp waarin je geïnteresseerd bent. Vervolgens gebruik je deze gevonden informatie als start of fundament voor je eigen onderzoek. Vanuit deze basis schrijf je verder. Het is hierbij van belang dat je iets in eigen woorden verwoord. Daarnaast vermeld je wat anderen al hebben gezegd over het onderwerp. Dit doe je door samen te vatten, te verwijzen naar bronnen en eventueel belangrijke uitspraken te citeren. Een belangrijke bijdrage van je eigen tekst komt door datgeen wat je over andere mensen zegt. Andere mensen spelen daarom net zo’n belangrijke rol als jijzelf.

Naast terug te blikken op reeds bestaand onderzoek, is het van belang om met jouw stuk iets bij te dragen aan het vakgebied. Maak daarom voor jezelf en anderen binnen jouw werkstuk duidelijk wat jij toevoegt aan de wetenschap.

Sites en publicaties op het internet zijn in principe als wetenschappelijk te beschouwen wanneer aan één of meer van onderstaande criteria is voldaan:

– De site of publicatie is de elektronische variant van een (reeds eerder bestaande) gedrukte wetenschappelijke publicatie.
– De inhoud van een publicatie valt onder de verantwoordelijkheid van een wetenschappelijke instelling. Bijvoorbeeld bij digitale versies van proefschriften, working papers en research memoranda.
– De site of een elektronische publicatie is onder redactie van een of meer wetenschappers gepubliceerd.
– De publicatie heeft een auteursvermelding, een verantwoorde literatuurlijst en volgt de methodische opbouw van een wetenschappelijke publicatie:

• Een inleiding met een vraag- of onderzoeksvraag
• De methode die men heeft toegepast om de vraagstelling te beantwoorden of het probleem op te lossen
• De weergave van waarnemingen, metingen, analyseresultaten
• Een discussie van de waarnemingen en resultaten
• De conclusie(s) van het onderzoek
• De site of een elektronische publicatie is onder redactie van een of meer wetenschappers gepubliceerd.