Een ontwerp maak je voor een bepaalde situatie. Mogelijk zoek je voor een probleem een oplossing, of het gaat om iets dat leuk is om te gebruiken of te zien. Vaak zul je al bedacht hebben welk soort oplossing je wilt gaan maken. We noemen dit je ontwerpidee.
Voorbeelden van ontwerpideeën zijn:
- Een demonstratiekoffer voor LED-verlichting
- Een goedkope prothese-hand voor ontwikkelingslanden
- Een apparaat voor het maken van tekeningen door middel van het bewegen van een mobieltje
- Ontwerp voor een energiezuinig huis
- Een schaakrobot
- Lessenserie voor de lagere school
- Biografie
- Een zelfgebouwde gitaar
- Interactieve lichtkunst
Voor een goed profielwerkstuk zul je de stappen in de ontwerpcyclus moeten volgen, daarmee zorg je dat jouw ontwerp goed past bij de situatie, goed uitgewerkt is en het beste is dat jij kunt bedenken.
Manieren van denken en het belang van kennis
In een ontwerpproject moet je zowel divergent als convergent kunnen denken. Divergent denken vindt plaats tijdens het brainstormen over mogelijke oplossingen. Goede ontwerpers zijn hier heel handig in en gebruiken de kennis die ze hebben verzameld over mogelijke oplossingen om op ideeën te komen. Convergent denken vindt plaats op het moment waarop doelgericht en onderbouwd keuzes worden gemaakt voor de oplossingsrichting.
Door ervaring en door veel kennis te hebben van mogelijke oplossingen wordt je beter in zowel convergent als divergent denken. Het loont dus de moeite om je in te lezen in oplossingen die anderen gevonden hebben en technieken te leren kennen. Vaak vind je op onverwachte plekken inspiratie voor jouw ontwerp.
De ontwerpcyclus
Op allerlei plekken in onze samenleving worden producten en diensten ontworpen. Ontwerpen is een cyclisch proces waarbij een ontwerp wordt bedacht, getest en bijgesteld. De aanpak voor dit proces wordt de ontwerpcyclus genoemd. In de eisen voor het examen van de bètavakken is opgenomen dat je deze aanpak moet kennen en zelf kunt uitvoeren. Zo krijg je kennis en ervaring die je later goed van pas kan komen. Het profielwerkstuk is dus een goede gelegenheid om hier zelf mee aan de slag te gaan.
Bij het ontwerpen is het heel belangrijk dat je product zo goed mogelijk past bij het probleem of de wensen die er zijn. Als te snel in oplossingen gedacht wordt blijkt vaak dat het ontwerp uiteindelijk niet bruikbaar is. Je begint dus met het grondig analyseren van de situatie waar het ontwerp voor bedoeld is. Zodra je dat goed helder hebt kun je oplossingen zoeken en details uitwerken. Nadat je je ontwerp gerealiseerd hebt bekijk je of het gelukt is om te voldoen aan de eisen, maar meestal lukt het niet in één keer om een resultaat te krijgen dat goed genoeg is.
Door nog één of meerdere keren deze stappen te doorlopen bereik je uiteindelijk een goed resultaat. Daarmee is een ontwerpproces een cyclisch proces en in bijgaande figuur is dit weergegeven.
Tijdens de eerste stappen van de ontwerpcyclus zul je het ontwerpidee dat je hebt verder gaan uitwerken, en vaak zal dit ook leiden tot bijstelling omdat het toch niet mogelijk of nuttig blijkt om het oorspronkelijke idee uit te voeren. Misschien kom je op betere ideeën dan waarmee je gestart hebt, laat daar ruimte voor!
In de eerste keren dat je de ontwerp cyclus doorloopt richt je je meestal niet op het geheel maar op onderdelen. Je bedenkt deeloplossingen, bouwt ze en kijkt of ze werken. De laatste keer dat je de ontwerpcyclus doorloopt moeten de onderdelen van je ontwerp op elkaar afgestemd worden en het geheel wordt getest of het voldoet aan het Programma van Eisen.
Het Programma van Eisen dat in het begin wordt opgesteld is vaak in grote mate niet haalbaar of kan zelfs ambitieuzer, je mag het dan bijstellen! De testen van de deeloplossingen leveren daarvoor informatie en het is dan ook handig om vernieuwende onderdelen in je ontwerp al snel te gaan testen.
Bij het uitvoeren van de ontwerpcyclus is het van belang om planmatig en systematisch aan het werk te gaan. Dit in tegenstelling tot een trial en error aanpak waarbij keuzes niet onderbouwd worden en vooraf niet is nagedacht over de haalbaarheid.
De stappen in de ontwerpcyclus leggen we hieronder uit